To założone w 1911 roku muzeum, mieszczące się w zabytkowej kamienicy "Batorówka" przy olkuskim rynku jest jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. W jego bogatych zbiorach jest miecz z przełomu XIII i XIV wieku. Ponoć ścięto nim dwóch olkuskich gwarków, którzy w poszukiwaniu srebra podkopali się pod miejscowy kościół. W muzeum można podziwiać kamienny gmerk, czyli herb mieszczański, groty strzał z XV wieku, fragmenty drewnianych rur wodociągowych z XVI-XVII wieku, a także bogatą kolekcję archeologiczną. Na uwagę zasługuje ekspozycja etnograficzna oraz górnictwa kruszcowego; stare narzędzia górnicze; moździerz do rozdrabniania rudy, lampki, czy drewniany młot. Kolekcję uzupełniają minerały i jurajskie skamieliny. W muzeum zgromadzono także mapy, monety i fotografie. W bogatym dziale historycznym na uwagę zasługuje XIV wieczna rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego. Cenna jest kolekcja judaiców, a także zbiory malarstwa.
Muzeum czynne; poniedziałek - piątek 8.00 ? 16.00. Sobota, niedziela - zwiedzanie dla grup po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Ceny biletów: 4 zł - bilet normalny, 2 zł - bilet ulgowy, oprowadzanie po muzeum w cenie biletu.